اصول مقاله نویسی حرفه ای مخصوص دانشجویان! (بخش دوم پایانی)

در گزارش قبلی، به مبانی مقاله نویسی حرفه ای و دلایل توجه به این موضوع واسه خواهندگان تحصیل درخارج از کشور گفته شد.
در این گفتار، به مسائل مهم که یه مقاله نویس حرفه ای باید رعایت کنه می پردازیم. در این گفتار با ما همراه باشین.

مقاله نویسی حرفه ای، به معنی تخصص در مقاله نویسی نیس.
مقاله نویسی آکادمیک با مقاله نویسی روزنامه ای و گزارشی و امثالهم فرق داره.
مقالاتی که در نشریات آکادمیک یا اصطلاحا Scholarly papers‌منتشر می شه، معمولا داوری ناشناس می شه یا blind review روی اون اتفاق میفته. به اینجور نشریاتی: peer-reviewed journals می گن، این نشریات، کلیه مقالات وارده رو به هیات داورانی ناشناس واگذار می کنن تا مقالات رو مورد بازبینی علمی و دقیق قرار داده و بهترین مقالات رو واسه انتشار در جورنال انتخاب کنن. روند داوری در جورنالای علمی، فرآیندی حرفه ای و براساس استانداردایی هست که باید مولفان رعایت کنن. بعضی وقتا دیده شده که یه مقاله از زمان ارسال به نشریه (submitting) تا مراحل بازبینی (reviewing)‌ و حتی انتشار (publishing) بارها رد می شه و داوران کامنتایی واسه رفع مسائلی که در ان مشاهده می کنن، ارائه کرده تا مولف اونا رو بر طرف کنه.
این بر طرف شدن بعضی وقتا چند سال زمان میبره تا در آخر مقاله واسه چاپ accept یا کلا reject  شه.

به همین خاطره که مقالاتی که در نشریات علمی مخصوصا در نشریاتی که impact factor بالا داره، از جایگاه علمی ممتازی بهره مند می شه.
چون که معمولا مقالات و یافته های علمی دیگه، به یافته های مقالاتی که در نشریات علمی داوری شده منتشر شده، استناد علمی می کنن. هر اندازه یه مقاله، در مقالات نویسندگان دیگه با بیش ترین اندازه citation‌ همراه شه، اهمیت مقاله و نویسنده اون در میان محققان اون میدون افزایش زیادی پیدا می کنه.
در انتخاب محققان نمونه و برتر، آدمایی که مقالات اونا با استنادای بالایی بهره مند شه انتخاب می شن.

(۱۰ سال انتظار از زمان receive تا زمان accept مقاله ای با عنوان تولید ماتریس در مختصات دو و سه بعدی)

باید عنوان داشت که نوشتن مقاله حرفه ای در سطح نشریات داوری شده، کاری نیس که تو یه گفتار یا چند ماه بشه اونو فرا گرفت و مثل هر کار علمی،‌ نیاز به تکرار و تمرین و تجربه داره.
به خاطر همین، از محققان و نویسندگان جوون خواسته می شه که اولین مقالات خود رو که در سطح انتشار در نشریات داوری شده تشخیص دادن،‌همیشه به بهترین نشریات اون میدون علمی ارسال کنن تا مورد بررسی و ارزشیابی داوران حرفه ای متخصص قرار بگیره و نظرات راهبردی و پیشنهادات مهم انا روی مقاله، راهگشای نویسنده واسه رفع مشکلات و معضلات احتمالی مقاله باشه.

اینجور کامنتایی می تونه تجربه مقاله نویسی رو زیاد کنه و شانس گرفتن پذیرش انتشار در نشریات با ضریب عامل پاییین تر رو جفت و جور کنه.
در این گفتار به اصول کلی در مقاله نویسی حرفه ای می پردازیم که به نظر می رسه هم مناسب خواهندگان تحصیل در مقاطع عالی در دانشگاهها و موسسات بیرون مرز کشور هست و هم هر دانشجویی در ایران می تونه از این محتوا استفاده کنه.

یه مقاله علمی خوب بهتره از بخش‌های زیر تشکیل شده باشه، هر چند اجباری به رعایت این ترکیب وجود نداره و هر ژورنال براساس سیاست خود، راهنمایی واسه نویسنده گان داره که باید به اون توجه کنین.

همونجوریکه در مقاله بالا که عنوان و خلاصه مقاله ای رو در مورد مدیریت زنجیره تامینه  توجه می کنین، مقالات آکادمیک دارای عنوان روشن، معرفی نویسنده یا نویسنده گان و خلاصه ای شفاف از متن مقاله هستن. همونجوریکه قبلا اشاره کردیم، مقالات علمی براساس یه چارچوب مشخص شده تالیف می شن و بخاطر این، خلاصه این مقالات هم بر گرفته از همون چارچوب از پیش تعیین شده میشه. در حالی که اینجور روشی در نوشتن مقالات روزنامه ای یا مجله ای غیر علمی وجود نداره.

در خلاصه مقالات علمی، دست کم ۶ موضوع معمولا در نظر گرفته می شه که در عکس بالا میبینیم. یکی این که هدف از نوشتن این مقاله چی بود. نویسنده چه اهدافی رو واسه نوشتن مقاله تو ذهن داشت و میخواس به دنبال چه موضوعاتی هم جهت با موضوع مقاله باشه. این موضوع باید در دو خط کلا تشریح شه تا خواننده ای که این مقاله رو می خواد بخونه، بفهمه که منظور اصلی نویسنده در  تالیف مقاله چی بوده.

موضوع بعدی، متدولوژی (روش شناسی) تحقیق و نوع رویکردیه که نویسنده/نویسنده گان در پرداختن به موضوع در دستور کار قرار داده. روش ها در تحقیقات علمی یا کیفی (QUALITATIVE) هست یا کمی (Quantitative) که بنا به مقتضیات مقاله و هدف اون، از این روشای استفاده می شه.
در خلاصه مقاله باید روش شناسی  تحقیق به طور شفاف بیان شه.
مثلا اگه سوال نامه استفاده شده این سوال نامه سوال باز (open ended questionnaire)  بوده یا سوال نامه سوال بسته (close ended questionnaire) یا روش تحقیق بررسی میدونی (site review) بوده! همه اینا باید در روش شناسی بخش خلاصه (abstract) ذکر شه.

پس از معرفی روش شناسی مقاله، باید یافته های تحقیق براساس روش تحقیق بیان شه.
این که براساس سوالات تحقیق (research questions) و روش تحقیق   (Research methodology)، مقاله چه یافتهایی (findings) داشته.

یافته ها با تحلیلا و یافته های فرق داره.

معمولا یافته های و تحلیلا براساس یافتهایی که بدست اومده ارائه می شه و بخش پایانی مقالات رو تشکیل میده. معمولا این قسمت رو discussion یا Conclusion می گن. البته practical implication یا استدلالای عملی هم در تصویر بالا گفته شده.

به هر حال در نوشتن مقالات علمی حرفه ای تلاش کنین چارچوب زیر در نظر گرفته شه.

• عنوان مناسب و روشن (دوری از عناوین طولانی و ژورنالیستی)
• خلاصه موثر (شامل موضوع مقاله، روش تحقیق، یافته‌ها و جمع بندی)
• مقدمه (جهت معرفی تکمیلی موضوع مقاله و نگاهی به اهمیت موضوع و معرفی بخش‌های مقاله)
• مرور منابع ( جهت بررسی خلاصه تحقیق‌های انجام شده در بخش موضوع مقاله)
• سوالات تحقیق ( بیان سوالات تحقیق مقاله براساس Gap in Knowledge)
• روش تحقیق (بیان روش انجام بخش تحقیقی مقاله – کمی یا کیفی )
• یافته‌ها (معرفی یافته‌های تحقیق براساس بررسی انجام شده روی داده‌ها / رد یا تایید فرضیه‌ها و چیزای دیگه ای به جز اینا)
• جمع بندی (ایجاد لینکی بین بخش مرور منابع و یافته‍‌های تحقیق و استنتاجات مربوطه)
• پیشنهادات (ارائه پیشنهاداتی به محققان آینده واسه بررسی بیشتر موضوع تحقیق در مورد‌های جور واجور)
• محدودیت‌ها (بیان محدودیت‌هایی که تحقیق با اونو به رو بوده)
• رفرنس دهی ( براساس استانداردهای عادی مورد قبول ژورنال)

مقالاتی که براساس چارچوب بالا نوشته شده باشه، اول مقاله رو با introduction شروع می کنن که در واقع مقدمه ای بر اون چه که قراره درباره اش بنویسن و توضیح بدن و سوال تحقیق روی ان مانور بده میشه. مقدمه معمولا چند پاراگراف هست و تلاش داره تا درک کلی به خواننده درباره اون چه مقاله بدنبال اون هست به خواننده منتقل کنه.
مثلا اگه شما درباره مدیریت زنجیره تامین (supply chain management)‌ می نوییسید مثل مقدمه مقاله زیز، خوب هست که به خواننده درباره اهمیت مدیریت زنجیره تامین در کار و کاسبی و رد و بدل کردن اطلاعات و ارتباطات در شرکتا و سازمانا نکاتی رو ارائه کنین و بگید که مدیریت زنجیره تامین در طول ده های قبل چه پیشرفتایی کرده و چه فوایدی داشته.
با این کار،‌تصور خواننده نسبت به موضوعی که دنبالشین روشن می شه و به اون کمک فکری می کنین تا راحت تر با شما در ادامه مقاله همراه شه.

مقدمه معمولا با رفرنس همراه س. بهتر هست هر پاراگرافی که در مقالات علمی می نویسید با یه رفرنس  معتبر جدید یعنی ۲۰۱۰ به این سو همراه باشه. مخصوصا رفرنسایی که et al. ‌هست. یعنی رفرنسی که از چند نویسنده تشکیل شده.
مثل بالا که از Daugherty et al. 1999 استفاده کرده و نشون میده که نویسنده اول اون رفرنس آقای Daugherty بوده و اون مقاله در سال ۱۹۹۹ میلادی منتشر شده.

 

نکته های مهم

 

• به این نکته توجه کنین که حتی اگه مقاله‌ای که براساس استانداردهای علمی تالیف کردین، از نظر نگارشی و دستور زبون انگلیسی ویرایش و بازنویسی نشده باشه، صلاحیت انتشار در ژورنال‌های معتبر رو نداره.

• نویسندگان مقالات علمی باید تا امکان داره از یه مترجم رسمی یا فردی که ویرایشگر ارشد زبون انگلیسیه، واسه اصلاح مقاله خود قبل از ثبت در ژورنال مورد نظر واسه داوری، کمک بگیرن. ادبیات نوشتن مقالاتی که در نشریات بین‌المللی استفاده می‌شن،‌ باید خیلی بالا باشه. اینجور سطحی رو شاید شما در چند سال اول نوشتن مقالات حرفه ای علمی در اختیار نداشته باشین به خاطر همین بهتره از یه متخصص ویراستاری زبون انگلیسی واسه paraphrasing‌ و reviewing مقاله استفاده کنین.

• نگفته پیداست که نشریاتی با ضریب تاثیر بالا تر، شانس پذیرش مقاله کم تری واسه شما به ارمغان میارن. اما هیچی نشدنی نیس و در واقع impossible is nothing! . هر اندازه اعتبار یه ژورنال بالا باشه، مدت زمان بررسی، ویرایش، تایید و در آخر انتشار مقالاتی که واسه داوری به اون ارسال می‌شه هم، بیشتر میشه. بعضی وقتا یه مقاله بیشتر از ۲ سال در انتظار داوری می ‌موند.

• مشخصاست که همه مقالاتی که واسه داوری در ژورنال‌های ایندکس شده در ISI ارسال می‌شن، اول از راه پایگاه‌های معتبر اینترنتی مربوط به مقالات آکادمیک، اعتبار سنجی می‌شن تا بررسی شه که این مقاله قبلا در ژورنال دیگری منتشر نشده باشه و درصد شباهت اون با محتوای مقالات دیگه مشخص شه.
  پس این تصور که می‌توان یه مقاله رو با تغییر متن و موضوع و مسائلی مثل این، به نام خود در نشریات دیگه منتشر کرد، تفکری غلطه.

• پایگاه اینترنتی۱۳ SCIRUS که بانک اطلاعات با بیشتر از ۶۰۰ میلیون مقاله علمیه، در واقع فرآیندی واسه مچ گیری اینترنتی از خلافکاران فعال در میدون آی اس آیه. پس مراقب باشین تا گول نخورین وخطا نکنین.

• همه مقالات منتشر شده در ژورنال‌های ISI، رایگان نیستن و واسه دسترسی به اونا باید عضو بانک‌های اطلاعاتی فرعی مانند SCOPOUS یا ELSEVIER باشین. اگه از هیچ طریقی نتونستید به متن کامل یه مقاله خاص دسترسی داشته باشین، با ارسال یه پست الکترونیک به نویسنده مسئول مقاله، از ایشون راهنمایی بخواین. اگه باز نتونستید، از شرکت‌هایی که میتونن واسه شما خرید مقاله بکنن کمک بگیرین.

• توجه کنین که اگه در اول راه مقاله نویسی حرفه‌ای هستین و ژورنال‌های خاصی رو هم در رشته تخصصی خود واسه انتشار مقاله در آینده زیر نظر دارین، مقالات ماهانه این ژورنال‌ها رو همیشه در نظر بگیرین و عنوان و خلاصه و یافته‌های مندرج در اونا رو یادداشت ورداری کنین. با این کار شما می فهمین که چه موضوعاتی و با چه سبک نوشتن و پرداخت به موضوع، در کانون توجه داوران این ژورنال‌ها قرار داره.

• همیشه بدونین که حتی پارافرایز  کردن ضعیف یا نادرست در مقالات آکادمیک، می‌تونه یه جور سرقت علمی تلقی شه و شانس پذیرش مقاله شما رو در ژورنال‌های علمی کم کنه.
  در این باره در قسمت سیزدهم به صورت جداگونه صحبت کردیم.

• این یه نکته مهم و کلیدی هست که نویسنده های حرفه ای در نوشتن مقالات آکادمیک به اون توجه دارن. استناد به سایت‌ها و وبلاگ‌های افراد، کتابها و نشریات غیر انگلیسی زبون، فایل‌های صوتی و تصویری و منابعی که امکان دسترسی به مفاد اونا، نیازمند دسترسی‌های خاصه (به غیر از مقالات ثبت شده در ژورنالهای علمی)، می‌تونه دلیلی واسه مردود شدن مقاله حساب شه.

• مقالات علمی به متنون ویکی پدیا یا سایتای خبری استناد نمی کنن. چون که این رفرنسا معتبر نیستن و احتمال داره پس از یه مدت (مثل خیلی از لینک رفرنسایی که محتوای ویکی پدیا از ان استفاده می شه) حذف یا تغییر کنن (Broken Links).

• مقاله آکادمیک براساس استانداردهای ISI، یه بیانیه سیاسی نیس و هر موضوع و عبارتی در اون، باید مستند و دارای دلیل باشه و بتونین در صورت درخواست داوران، از اون دفاع منطقی بکنین.

• اگه روش تحقیق در مقالات آکادمیک رو ندونین و به اصول تحقیق و اخلاق تحقیق آگاه نباشین، مقدمات و لوازم انتشار یه مقاله حرفه‌ای علمی رو دارین.  به بحث scientific ethics باید توجه کنین. در همه تحقیق‌های علمی، رعایت روند علمی تحقیق، چیزی لازم و غیرقابل رد می­باشه که باید به وسیله همۀ محققان روش زوم بشه. تحقیق علمی، زنجیره­ای به هم پیوسته از حلقه ­هاییه که واسه استواری اون ضمن اینکه همه حلقه­ها باید وجود داشته باشه، هر حلقه باید به‌صورت سفت و قوی باشه تا دلیل استواری کل زنجیره تحقیق شه.
  اخلاق در هر تحقیق علمی، مانند چتریه که بر این روند سایه افکنده و باعث تقویت اون می­شه. اخلاق در تحقیق تضمین­ کنندۀ کیفیت در انجام تحقیق بوده و به پژوهشگر کمک می­ کنه تا همه این روند با دقت دو برابر به انجام برسونه.

نوشتن مقالات علمی حرفه ای، نیاز به خوندن صدها مقاله داوری شده در نشریات معتبر علمی در مورد رشته تحصیلی شما داره.
شما باید صدا مقاله رو بخونین و ده ها مقاله هم بنویسین تا در مورد مقاله نویسی مهارت پیدا کنین و کار کم اشکالی داشته باشین. اما بدونین هیچ مقاله ای بدون اشکال نیس و هنر شما باید این باشه که مقاله کم اشکال بنویسین تا بیشتر مورد استفاده نویسنده های مقالات دیگه قرار بگیره.

اگه بتونین قبل از عزیمت واسه تحصیل در دانشگاه و موسسات بیرون مرز کشور،‌سطح مقاله نویسی حرفه ای خود رو پیشرفت بدین، شانس بیش تری واسه گرفتن نمرات بالاتر در کورسایی که مقاله نویسی به جای written exam داره، دارین.